قرارداد همسان و قرارداد ناهمسان چیست؟

قرارداد، توافقی قانونی بین دو یا چند طرف می باشد که در آن حقوق و مسئولیت های طرفین به صورت کاملا شفاف ذکر شده است. قراردادها با هدف ایجاد رابطه ای حقوقی تنظیم می شوند که در آن اگر یکی از طرفین به تعهدات و مسئولیت های خود پایبند نباشد از طریق مراجع قانونی قابل پیگیری است؛ از این رو قراردادها در روابط کاری و تجاری نقش کلیدی و مهمی را ایفا می کنند. قراردادها از نظر حوزه قانونی، نحوه تنظیم، شکل قرارداد، حوزه اجرا، موضوع و الزام آوری به انواع مختلفی تقسیم می شوند که در این مقاله قصد داریم به نحوه تنظیم قراردادها بپردازیم. قراردادها از نظر نحوه تنظیم به دو نوع قرارداد همسان و قرارداد ناهمسان تقسیم می شوند که در ادامه مزایا و معایب هر کدام را ذکر خواهیم کرد.

قرارداد همسان

قراردادهای همسان به قراردادی گفته می شود که در آن مفاد قرارداد از پیش به صورت مکتوب تنظیم و تدوین شده باشد و مانند یک الگو و قالب آماده در دسترس طرفین معامله قرار گیرد. این قراردادها معمولا توسط سازمان ها، نظام مهندسی و قراردادهای پیمانکاری عمومی که توسط نهادهای دولتی تدوین می شوند، تنظیم شده و برای انواع خاصی از پروژه های عمرانی یا معاملات کاربرد دارند.

قراردادهای همسان دارای ساختاری استاندارد می باشد که تمامی بندها و شرایط قرارداد در آن به صورت یکسان تنظیم شده و تغییرات کمی در آن اعمال می شود. این نوع قراردادها در صنایعی مانند ساخت و ساز، نفت و گاز، فناوری اطلاعات و پروژه های مهندسی استفاده می شود.

انواع قرارداد همسان

قرارداد همسان با وصف استاندارد

قرارداد همسان با وصف استاندارد به قراردادی گفته می شود که در آن طرفین یک قرارداد حق هیچ گونه تغییری در مفاد قرارداد و شروط تعیین شده آن را ندارند. در واقع در این نوع از قراردادها الزام وجود دارد و از هیچ انعطافی برخوردار نمی باشد. قراردادهای همسان با وصف استاندارد به دو دسته کلی قراردادهای استاندارد الحاقی و قراردادهای استاندارد در حکم الحاقی تقسیم می شود.

قرارداد استاندارد الحاقی

این نوع از قراردادها معمولا در حوزه بیمه، بانکداری، خدمات اینترنتی و خرید کالاها و خدمات استفاده می شود. مفاد قرارداد از پیش تنظیم شده است و طرف دیگر حق مذاکره در مورد شرایط و مفاد قرارداد را ندارد و تنها می تواند آن را بپذیرد یا رد کند. این نوع از قراردادها برای همه مشتریان به صورت مشابه ارائه می شود؛ چرا که امکان تنظیم قرارداد شخصی سازی شده برای هر مشتری وجود ندارد و قالب استاندارد در آن کاربرد دارد.

قرارداد استاندارد الحاقی به دو قسمت یک جانبه و دو جانبه تقسیم می شود:

در یک جانبه بودن قرارداد الحاقی یکی از طرفین قرارداد مثلا شخص حقوقی تمامی شرایط را تعیین می کند و طرف دیگر قرارداد ملزم به پذیرش کلیه مفاد قرارداد می باشد. در دوجانبه بودن قرارداد الحاقی مفاد قرارداد از پیش تعیین شده است و تعهداتی برای طرفین قرارداد ایجاد می شود.

قرارداد اشتراک اینترنت، قرارداد استاندارد الحاقی دوجانبه می باشد که طرفین معامله موظف به انجام تعهدات خود می باشند که مطابق با آن شرکت خدمات دهنده طبق شرایط قرارداد به ارائه اینترنت متعهد می شود و مشتری باید هزینه را پرداخت نماید.

قرارداد استاندارد الحاقی دو جانبه شامل دو بخش ذاتی و تبعی می شود. در قرارداد استاندارد الحلاقی دو جانبه ذاتی طرفین قرارداد (تنظیم کننده و الحاق کننده) تعهداتی نسبت به یکدیگر دارند و هر دو موظف به اجرای تعهدات خود هستند و ماهیت الحاقی بودن آن به این معناست که شرایط آن به صورت یک طرفه توسط یکی از طرفین تنظیم می شود و طرف دیگر امکان تغییر آن را ندارد. در واقع موضوع قراردادهای ذاتی در قانون مدنی وجود دارد.

در قراردادهای الحاقی دو جانبه تابع، قرارداد الحاقی بخشی از یک قرارداد اصلی می باشد و تعهدات آن به تعهدات قرارداد اصلی وابسته است. مستقل بودن در قراردادهای الحاقی دو جانبه به این معناست که قرارداد به صورت مستقل عمل می کنند و وجود یا عدم وجود قراردادهای دیگر تاثیری بر اجرای آن ندارد.

مزایا و معایب قراردادهای الحاقی

در قراردادهای الحاقی نیازی به مذاکره و تنظیم قرارداد جدید برای مشتری وجود ندارد که این دلیل خود باعث صرفه جویی در زمان و هزینه ها می شود. این نوع از قراردادها از شفافیت زیادی برخوردارد می باشند به طوری که شرایط برای همه یکسان می باشد. همچنین در قراردادهای الحاقی فرایند تنظیم و اجرای قراردادها ساده تر می شود. از معایب آن می توان به عدم انعطاف پذیری آن اشاره کرد که مشتری نمی تواند شرایط آن را مطابق با نیاز خود تغییر دهد. همچنین در برخی موارد این نوع قرارداها به دلیل عدم توازن قدرت، به چالش کشیده می شوند.

قرارداد استاندارد در حکم الحاقی

این نوع از قرارداد شباهت زیادی به قرارداد استاندارد الحاقی دارد و تفاوت آن در این است که در قرارداد استاندارد در حکم الحاقی امکان محدودی برای مذاکره یا تغییر در مفاد قرارداد وجود دارد اما شرایط اصلی توسط یکی از طرفین قرارداد تنظیم می شود. این نوع قرارداد نیز شامل دو بخش قرارداد استاندارد الحاقی یک جانبه و دو جانبه می شود.

در قرارداد استاندارد در حکم الحاقی یک جانبه شرایط و تعهدات به نفع طرف تنظیم کننده قرارداد می باشد و طرف دیگر اختیاری برای مذاکره ندارد. قرارداد استاندارد در حکم الحاقی دو جانبه تعهدات متقابل میان طرفین وجود دارد و هر دو طرف ملزم به انجام وظایف خود هستند اما مفاد قرارداد در آن از پیش تعیین شده است.

قراردادهای استاندارد در حکم الحاقی یک جانبه و دو جانبه می توانند ذاتی و یا تبعی باشند. در ذاتی بودن قرارداد به خودی خود ماهیتی مستقل دارد و به عنوان یه توافق اصلی عمل می کند و در تبعی بودن قرارداد وابسته به یک قرارداد اصلی می باشد و موضوع آن در قانون مدنی وجود ندارد.

قرارداد همسان فاقد وصف استاندارد

قرارداد همسان فاقد وصف استاندارد به قراردادی گفته می شود که امکان تغییر شرایط و مفاد قرارداد بین طرفین وجود دارد. این نوع از قراردادها شامل دو نوع ارشادی و در حکم ارشادی می شود. ارشادی بودن قرارداد به این معناست که صرفا به عنوان راهنما عمل می کند و هیچ گونه الزامی برای آن وجود ندارد و قرارداد از ابتدا به گونه ای تنظیم شده است که طرفین ملزم به اجرای آن نیستند.

قراردادهای همسان فاقد وصف استاندارد در حکم ارشادی به قراردادی گفته می شود که به دلایل مختلف مانند نقص در تنظیم یا شرایط خاص از الزام آوری کامل برخوردار نمی باشد و در عمل مشابه قرارداد همسان فاقد وصف استاندارد ارشادی عمل می کند. به عبارت دیگر در این نوع قرارداد ممکن است برخی از مفاد آن الزام آور باشد و بخش هایی از آن صرفا به عنوان توصیه و یا راهنما تفسیر شوند. این نوع قرارداد  شامل یک دسته کلی در حکم ارشادی دو جانبه می باشد که در آن طرفین قرارداد ملزم به انجام تعهدات خود می باشند.

مزایا و معایب قراردادهای همسان

در قرارداد همسان مفاد و شرایط از پیش تنظیم و تدوین شده اند از این رو از وضوح و شفافیت زیادی برخوردار می باشد و به دلیل مشخص بودن چارچوب ها روند اجرایی پروژه سریع تر آغاز می شود. همچنین در این نوع از قراردادها نیاز به مذاکره طولانی بر سر تهیه و تنظیم قرارداد و مفاد آن وجود ندارد که باعث صرفه جویی در زمان و هزینه های حقوقی می شود.

در قراردادهای همسان به دلیل شفافیت و استاندارد بودن احتمال بروز اختلافات در بین طرفین کاهش می یابد. از طرفی دیگر در این نوع قراردادها به دلیل این که انعطاف پذیری کمتری وجود دارد ممکن است نیاز های خاص یک پروژه یا متعاملین را پوشش ندهد. همچنین قراردادهای همسان فاقد استاندارد، ممکن است بندهایی ناقص و ابهام آمیز داشته باشد.

قرارداد ناهمسان

قراردادهای ناهمسان به قراردادی گفته می شود که در آن مفاد قرارداد از پیش به صورت مکتوب تنظیم و تدوین نشده باشد. این نوع قرارداد برای هر پروژه یا توافق خاص به صورت سفارشی تنظیم می شود و دارای شرایط و مفاد غیر استاندارد و متفاوت است. در قرارداد ناهمسان بر اساس توافق طرفین معامله و نیاز های خاص هر پروژه، مفاد و بندهای قرارداد تنظیم می شود و از الگوی ثابتی پیروی نمی کند.

قراردادهای ناهمسان نیاز به مذاکرده های طولانی مدت دارد که در آن به جزئیات خاص هر پروژه توجه می شود و به صورت دقیق شرایط خاص پروژه را پوشش می دهد. این نوع از قراردادها بیشتر در پروژه های تحقیقاتی، فناوری پیشرفته یا قراردادهای مشارکت در سرمایه گذاری، توافقات بین المللی یا قراردادهای خاص در پروژه های پیچیده کاربرد دارد.

انوع قرارداد ناهمسان

قراردادهای ناهمسان با وصف استاندارد

در قراردادهای ناهمسان با وصف استاندارد انعطاف پذیری بیشتری وجود دارد. در این نوع قرارداد مفاد آن از پیش تنظیم نشده اما شرایط آن مطابق با استانداردهای حقوقی تنظیم می شود. این نوع از قراردادها به گونه ای نوشته می شوند که تعهدات طرفین و ضمانت اجرای آن ها کاملا شفاف باشد.

قراردادهای ناهمسان با وصف استاندارد خود به دو دسته الحاقی و در حکم الحاقی تقسیم می شوند. این نوع از قراردادها هم از اصول استادارد تبعیت می کنند و هم به صورت ناهمسان فاقد قالب تنظیم شده اند.

قرارداد ناهمسان با وصف استاندار الحاقی توسط یکی از طرفین تنظیم شده و طرف دیگر بدون امکان مذاکره یا تغییر به آن متعهد می شود. این نوع قرارداد دو جانبه می باشد که از نظر مرجع الگو به دو صورت ذاتی و تبعی تقسیم می شوند. قراردادهای ناهمسان با وصف استاندارد الحاقی ذاتی، مفاد و شرایط قرارداد متناسب با الگوهای مندرج در قوانین تنظیم میشود. و قراردادهای ناهمسان با وصف استاندارد الحاقی تبعی اصول استاندارد به دلیل شرایط خاص یا درخواست یکی از طرفین به قرارداد اضافه می شود و جزو ذات قرارداد نیست.

قرارداد ناهمسان با وصف استاندارد غیر الحاقی به قراردادی گفته می شود که در آن طرفین قرارداد امکان مذاکره و تغییر مفاد آن را دارند. این نوع قرارداد نیز دو جانبه می باشد که از نظر الگو به دو صورت ذاتی و تبعی تقسیم می شود.

قراردادهای ناهمسان فاقد وصف استاندارد

قراردادهای ناهمسان فاقد وصف استاندارد به قراردادی گفته می شود که متناسب با نیاز های خاص دو طرف قرارداد تنظیم می شود و مفاد شرایط قرارداد از انعطاف پذیری بالایی برخوردارد می باشد. مفاد قرارداد در این نوع از قراردادها ممکن است مبهم یا ناقص باشد. این نوع از قراردادها به دو دسته کلی الگوی ارشادی و فاقد الگوی ارشادی تقسیم می شود.

در قراردادها ناهمسان با الگوی ارشادی برای تنظیم قرارداد از الگوهای عمومی یا استاندارد ارشادی استفاده می شود؛ که در آن طرفین آزادی عمل دارند اما از الگوی ارشادی برای تنظیم مفاد قرارداد استفاده می کنند. این نوع از قراردادها دو جانبه می باشند.

در قراردادهای ناهمسان فاقد الگوی ارشادی مفاد قرارداد به طور کامل توسط طرفین بر اساس نیازها و شرایط خاص آن ها تعیین می شود.

مزایا و معایب قراردادهای ناهمسان

در قراردادهای ناهمسان انعطاف پذیری بیشتری در مفاد قرارداد وجود دارد که مطابق آن طرفین معامله می توانند مفاد قرارداد را با الویت و اهداف خود تنظیم کنند و همچنین به راحتی می توان مفاد قرارداد را در طول مذاکره و یا حتی در حین اجرای قرارداد تغییر داد.

از طرف دیگر تدوین و تنظیم این نوع از قراردادها نیاز به زمان بیشتری دارد چرا که جزئیات مفاد قرارداد به دقت مورد بررسی قرار میگیرد. همچنین اگر شرایط به درستی تنظیم نشود احتمال بروز اختلاف در بین متعاملین وجود دارد. قراردادهای ناهمسان نیاز به مشاوره حقوقی و تخصصی برای تنظیم قرارداد دارد که باعث افزایش هزینه ها و صرف زمان بیشتری در هنگام مذاکره می شود.

نتیجه گیری

قرارداد همسان و ناهمسان نقش حیاتی و مهمی در پیشبرد اهداف تجاری و کاری طرفین دارند از این رو توجه به نحوه تنظیم قراردادها حائز اهمیت می باشد. انتخاب نوع مناسب قرارداد بستگی به نوع فعالیت، نیازهای طرفین معامله و شرایط اقتصادی و حقوقی دارد. آگاهی از انواع قراردادها به طرفین کمک می کند تا با انتخاب درست، تعهدات و مسئولیت های خود را مدیریت کرده و از بروز اختلافات جلوگیری کنند.

قرارداد همسان و قرارداد ناهمسان هر کدام شرایط منحصر به فرد خود را دارند و شناخت تفاوت ها، مزایا و معایب این دو نوع قرارداد به طرفین کمک می کند تا با انتخاب صحیح، روابط حقوقی خود را به بهترین شکل مدیریت کنند.

نرم افزار مدیریت قراردادها ی درگاه یک نرم افزار یکی پارچه می باشد که توسط تیم متخصص و مجرب اندیشه پرداز طراحی شده است که شما را در مدیریت بهتر قراردادها همراهی می کند.

با استفاده از این نرم افزار شما می توانید تمامی مراحل یک قرارداد از ایجاد و ثبت جزئیات قرارداد، فرایندهای کنترل قرارداد، تعریف اعتبارات و بودجه و مدیریت پروژه ها، هشدار تاریخ خاتمه قرارداد و سایر فرایندها را مدیریت کنید.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید.