انواع قراردادهای پیمانکاری از لحاظ نحوه پرداخت

در این مقاله به معرفی و توضیح انواع قرارداهای پیمانکاری از لحاظ نحوه پرداخت می پردازیم. پیشنهاد می کنیم جهت آشنایی بیشتر در کنار این مقاله، مطلب “قرارداد مقطوع چیست؟” را نیز به صورت جداگانه مطالعه بفرمایید.

قرارداد پیمانکاری، قراردادی است که در آن پیمانکار به ازای  مبلغی با شرایط مشخص  و در یک دوره زمانی معین، کالایی را به فروش برساند و یا خدماتی را ارائه نماید.

این نوع قرارداد می تواند موضوعات مختلفی از جمله، خرید مصالح، ماشین آلات،تهیه و تولید ماشین آلات صنعتی، حمل و نقل، ساخت و ساز ابنیه، مستحدثات ساختمانی و عمرانی مانند سد، راه، تونل و … را شامل شود.

در ادامه به شرح انواع قراردادهای پیمانکاری از لحاظ نحوه پرداخت می پردازیم:

۱)  نحوه پرداخت فهرست بها یا واحد بها (Unite Price):

نحوه پرداخت قرارداد به صورت فهرست بها بر مبنای توافق پیمانکار و کارفرما در میزان مبلغ و هزینه ی پروژه ی مورد نظر، مورد استفاده قرار می گیرد. بدین ترتیب کلیه فعالیت های انجام شده بر حسب واحد انجام کار (متر طول، متر مربع، کیلوگرم و …) اندازه گیری شده و بر اساس نرخ واحد پرداخت خواهد شد.

در این روش به دلیل اینکه پرداخت بر مبنای میزان واقعی مصالح و یا حجم کار می باشد، پیمانکار موظف است اطلاعات دقیقی از مصالح مورد نیاز و فعالیت های انجام شده را به کارفرما تسلیم نماید تا بر اساس فهرست جمع مباغ مذکور محاسبه گردد.چنانچه در این روش زمان انجام پروژه بیش از حد انتظار و پیش بینی های انجام شده به طول انجامد مبحث تعدیل قرارداد مطرح می گردد.

بدین صورت که مبلغ پرداختی مشمول بخشنامه تعدیل شده و می بایست قیمت ها به روز رسانی گردند. لذا با به وجد آمدن چنین روندی، رسیدگی به صورت وضعیت ها از سمت کارفرما کاری به واقع مشکل، تخصصی و زمانبر خواهد بود.

۲)  نحوه پرداخت مقطوع (Lump Sum):

نحوه پرداخت به صورت مقطوع، یکی دیگر از انواع قراردادهای پیمانکاری است که به آن خواهیم پرداخت. در این نحوه پرداخت، طرف قرارداد متعهد می شود که بر اساس یک مبلغ کل مشخص تمامی کار را بر عهده گیرد. انتخاب پیمانکار در این روش بسته به صلاحدید کارفرما می تواند بر مبنای رقابت مالی و هزینه و یا به شکل مستقیم و غیر رقابتی صورت گیرد و از برنامه و تخصص پیمانکار برای تعیین بودجه استفاده گردد.

استفاده از روش پرداخت مقطوع در پروژه هایی که محصولات خاصی را ارائه می نمایند با توجه به عدم امکان تفکیک پروژه به روش (Unite Price)، سهولت پرداخت و کاهش دعاوی در حین پروژه را به دنبال خواهد داشت. پیش نیاز کامل استفاد ه از این روش انجام کامل طراحی است. این عمل به حصول نتیجه ی قیمت واقع بینانه تر بر مبنای مقایسه تک تک پیشنهاد ها با یکدیگر و کاهش ریسک پیشنهادکنندگان کمک شایانی خواهد کرد.

در نحوه پرداخت به این روش نکات زیر می بایست در نظر گرفته شود:

• تهيه نمودار برنامه‌ريزي و زمان‌بندي كه براساس آن بتوان درصد پيشرفت پروژه را در مقاطع مختلف كاري تعيين نمود.
• زمان پرداخت صورت وضعيت براساس بازه‌هاي زماني مشخص و يا پيشرفت فيزيكي كار و يا هر دو صورت گيرد.
• مدارك لازم جهت ارائه توسط پيمانكار به منظور بيان درصد پيشرفت كار بايد مشخص شود.
• وجود مرجع تصميم گير به منظور تاييد درصد پيشرفت پروژه.

در صورت بروز فعاليت‌هايی علاوه بر تعهدات پيمانكار قيمت نيز تغيير میكند. اين مساله بايد در بند تغييرات قرارداد در نظرگرفته شده باشد، همچنين مشخص شود كه در صورت عدم توافق طرفين چه رويه ای در پيش گرفته شود. از جمله محاسن اين روش آن است كه كارفرما لزومي ندارد به آناليز هزينه‌های پيمانكار بپردازد هرچند اگر لازم بداند اين موضوع می بايست در متن قرارداد ذكر شود.

۳)  نحوه پرداخت درصدی (Cost Plus):

استفاده از این نحوه پرداخت قرارداد در مواقعی که پروژه دارای نقاط مبهمی باشد و نتوان آن را به اندازه کافی تشریح نمود مناسب می باشد.در این روش پرداخت ها، بر مبنای هزینه های ساخت به علاوه درصد سود مورد توافق در هنگام عقد قرارداد توسط کارفرما صورت خواهد گرفت.

معایب استفاده از روش پرداخت قرارداد به صورت درصدی:

• امکان به وجود آمدن اختلافات بسیار بین کارفرما و پیمانکار به دلیل درگیر شدن کارفرما، در ریز مسائل مالی پروژه و نحوه هزینه شدن آن
• امکان محقق نشدن انتظارات مالی کارفرما برای کنترل بودجه و میزان هزینه مصرفی

در روش پرداخت قرارداد به صورت درصدی، فعالیت هایی که هزینه آن برعهده ی کارفرماست و هم چنین فعالیت هایی که پیمانکار به عنوان هزینه های بالاسری در ضریب سود خود لحاظ خواهد کرد می بایست به طور کامل مشخص گردند.

۴)  نحوه پرداخت درصدی با حداکثر قیمت (تلفیق پرداخت مقطوع و درصدی):

در این نوع روش پرداخت، پیمانکار هزینه های فعالیت های انجام شده پروژه را همراه با حق الزحمه ثابتی از کارفرما دریافت خواهد کرد. در واقع در این نحوه پرداخت، قیمت کار پیمانکار مقطوع نمی باشد و کارفرما مبلغ ثابتی معادل در صد تعیین شده به عنوان سود علاوه بر هزینه های مستند به پیمانکار پرداخت خواهد کرد.

مزایای استفاده از پرداخت هزینه همراه با حق الزحمه ثابت:

•  آزادی عمل بیشتر پیمانکار نسبت به نحوه پرداخت مقطوع به دلیل بازپرداخت بدون محدودیت هزینه ها و در نتیجه عدم نیاز به پایین بردن کیفیت و هزینه ها
• عدم امکان بالابردن حق الزحمه توسط پیمانکار به دلیل توافق هزینه درصد تعیین شده مابین پیمانکار و کارفرما از قبل

ذکر این نکته لازم است که تعیین سقف پروژه در این نحوه پرداخت، لزوما از ابتدای پروژه مشخص نیست بلکه تعیین آن نیازمند تشریح کامل موارد توسط کارفرما برای رسیدن به قیمت واقعی پروژه خواهد بود. لذا در این روش امکان تعیین سقف مالی پروژه در چند مرحله نیز وجود دارد. به طور کل استفاده از این نحوه پرداخت قرارداد،انجام محاسبات مالی و امکان نظارت بر آن ها را راحت تر کرده و در نتیجه دعاوی کمتری در پروژه های کوچکتر اتفاق خواهد افتاد.

نرم افزار مدیریت قراردادهای درگاه، امکان تعریف فاز، مدیریت و زمانبندی مراحل پرداخت انواع قراردادهای پیمانکاری را به ساده ترین صورت ممکن فراهم نموده است. تعیین انواع عوامل پرداخت نظیر اجاره، جریمه، بیمه یا پیش پرداخت از دیگر ویژگی های این سامانه در این زمینه است.