اصول نگارش قراردادهای کسب و کار

اگر از فردی که در حال راه اندازی کسب وکار است سوال کنید برای شروع به چه چیزهایی نیاز است، به مواردی مانند تعریف بیزینس پلن (Business Plan) ، تهیه و تدارک محل فعالیت، انتخاب شرکاء و همکاران و… اشاره خواهد کرد. در این میان عمده صاحبان کسب و کارهای نوپا در آخرین مراحل و یا زمانی که با مشکل مواجه می شوند به اهمیت مسائل حقوقی پی می برنددر یک کسب و کار، نیاز به تعامل با افراد و مجموعه های مختلف اداری و خصوصی است که باید با هر کدام از این بخش ها بصورت جداگانه تعامل نمود.

در کنار اقداماتی که برای شروع فعالیت اقتصادی یک استارتاپ انجام می دهید باید اصول بنیادین حقوقی را فراگیرید و با افزایش دانش حقوقی، ضمن مدیریت صحیح روابط داخلی و خارجی کسب و کار خود کسب و کاری قانونمند و معتبر ایجاد نمایید.

یکی از مهم ترین مسائل حقوقی که شرکت های نوپا باید به آن آشنا باشد، اصول و قواعد حقوقی برای تدوین قرارداد است. بسته به نوع خدمات و کالای ارایه شده باید قرارداد مناسب تدوین شود. متاسفانه عدم انسجام و تناسب نوع قرارداد با موضوع مورد اجرا و نحوه تنظیم و نگارش متن این قراردادها در بسیاری موارد مشکلاتی را برای صاحبان کسب و کار بوجود می آورد و آنان را درگیر مسایل حقوقی و گاهی مراجعات متعددد به مراجع قضایی برای احقاق حق می کند.

تنوع شیوه های متفاوت تنظیم قرارداد نیز از جمله مواردی است که به این پیچیدگی و چالش های بالقوه می افزاید. در شرکت ها، قراردادها در سطوح مختلفی ار قرار همکاری و شراکت بین بنیان گذارارن تا قراردادهای فروش کالا یا خدمات تنظیم می شوند که هرکدام دارای قالب و محتوای مخصوص به خود هستند. با فرارگیری اصول حقوقی نگارش قراردادها، علاوه بر تدوین قراردادهایی بی نقص، نگرانی های خود از مشکلاتی که در اثر نگارش غیر اصولی یک قرارداد بوجود خواهد امد را به حداقل خواهید رساند.

نگارش یک توافقنامه یا قرارداد چه نیازی به دانش حقوقی دارد؟

متاسفانه بسیاری از افراد، مسائل حقوقی و قراردادی را پیش و پا افتاده و ساده می شمارند. این در حالی است که در سال های گذشته بیش از ۵۰ درصد شرکت های نوپا در دنیای کسب و کار به علت دانش محدود حقوقی بنیانگذاران شرکت به ورطه نابودی کشیده شده اند. بسیاری این افراد داشتن آگاهی در امور فنی و اجرایی مربوط به صنعت و کسب و کار خود را برای معامله و نگارش قرارداد کافی فیمابین می دانستند. برای راه اندازی یک کسب و کار نیاز به عقد قراردادهای متعددی مانند قرارداد اجاره دفتر کار، فروش محصولات و خدمات، قراردهای بین اعضای شرکت و حقوق هر بنیانگذار، قرارداد با سرمایه گذار و قراردادهای محرمانگی برای عدم افشای ایده می باشد.

در این مقاله برآنیم تا شما را با برخی از اصول کلی نگارش قرارداد آشنا نماییم.

قرارداد یا عقد طبق ماده ۱۸۳ قانون مدنی عبارت است از اینکه: یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد به امری نمایند و مورد قبول آن ها قرار گیرد.

اصول نگارش قرارداد

فارغ از موضوع خاص هر قرارداد، به طور کلی نگارش قراردادها تابع دو دسته اصول کلی است. بخش نخست شامل ظاهر قرارداد ، فونت ، اندازه متون، واژگان و ادبیات حقوقی، موارد شکلی و نکات کاربردی قرارداد است. دسته دیگر اصول نگارش قرارداد که از شاکله اصلی قرارداد سرچشمه می گیرد و  وارد ماهیت آن می شود، اصول ماهوی و فنی نامیده می شوند. این بخش مواردی همچون موضوع و مبلغ قرارداد ، تعهدات طرفین ، خاتمه قرارداد ، حل اختلافات و …. را شامل می شود.

در ادامه توضیحاتی درباره هر کدام از بخش هایی که در بالا بدان اشاره شد، ارائه می گردد.

اصول شکلی قرارداد نویسی

انتخاب عنوان مناسب:

در قانون قراردادها و عقود، عنوان معین و شرایط خاص خود را دارند. عنوان قرارداد بسیار مهم است و می تواند یکی از ملاک های اصلی در تفسیر و آثار قرارداد باشد. این عنوان باید بر رابطه حقوقی طرفین منطبق باشد. در بسیاری از موارد مانند اجاره، عنوان قرارداد قابل تشخیص است و در قالب قراردادهای موجود می گنجد اما در برخی قراردادها که نوع خاصی از توافق مد نظر طرفین است، گذاشتن عنوان بر یک رابطه حقوقی به سادگی قابل تشخیص نیست. از آنجا که تعیین دقیق عنوان قرارداد در این موارد به صلاح نیست، در این موارد برای پیشگیری از بروز مشکلات حقوقی در آینده باید از عناوین کلی و مبهم مانند قراراداد، صورتجلسه، توافق نامه و غیره استفاده نمود.

قالب دهی مناسب به قرارداد:

هر قرارداد دارای بخش های مشخص و مستقلی است. بخش بندی و تفکیک قرارداد به بخش های مستقل، علاوه بر شیوایی نگارش، امکان خلط مفاد و موارد ذکر شئه در قرارداد را کاهش می دهد. یکی از نکات مهمی که در نگارش یک قرارداد باید مدنظر قرار گیرد این است که باید مطالب مرتبط با هم تحت یک عنوان خاص قرار گیرند.

امضای قراداد:

بیشتر قراردادهای کسب و کار بیش از یک صفحه می باشند. باید تمامی صفحات قرارداد توسط طرفین قرارداد امضا شوند. برخی از شرکت ها، تنها صفحه پایانی قرارداد را امضا می کنند و بقیه صفحات را مهر می زنند. عدم امضای تمامی صفحات می تواند منجر به بروز اختلافاتی در اجرای قرارداد شود.

اصول فنی و ماهوی قرارداد نویسی

انتخاب عنوان مناسب:

در قانون قراردادها و عقود، عنوان معین و شرایط خاص خود را دارند. عنوان قرارداد بسیار مهم است و می تواند یکی از ملاک های اصلی در تفسیر و آثار قرارداد باشد. این عنوان باید بر رابطه حقوقی طرفین منطبق باشد. در بسیاری از موارد مانند اجاره، عنوان قرارداد قابل تشخیص است و در قالب قراردادهای موجود می گنجد اما در برخی قراردادها که نوع خاصی از توافق مد نظر طرفین است، گذاشتن عنوان بر یک رابطه حقوقی به سادگی قابل تشخیص نیست. از آنجا که تعیین دقیق عنوان قرارداد در این موارد به صلاح نیست، در این موارد برای پیشگیری از بروز مشکلات حقوقی در آینده باید از عناوین کلی و مبهم مانند قراراداد، صورتجلسه، توافق نامه و غیره استفاده نمود.

ارکان متن قرارداد:

هر قرارداد دارای چهار رکن اصلی شامل طرفین قرارداد، موضوع قرارداد، مبلغ قرارداد و شروط ضمن عقد قرار داد است. همچنین در برخی قراردادها، مدت قرارداد نیز جزو ارکان قرارداد محسوب می شود. بر خلاف سایر ارکان که رکن اساسی و واجب نوشتاری محسوب می شوند، شروط ضمن عقد برای قراردادها رکن کاربردی است.

هر قرارداد حداقل دو طرف قرارداد دارد که ممکن است یک شخص یا چند شخص را در بر بگیرند. در هر قرارداد باید مشخصات هویتی و آدرس دقیق پستی طرفین نوشته شود و در صورتی که امضا کننده قرار داد به نمایندگی از طرف یک مجموعه یا شخص حقیقی قرارداد را امضا می کند باید در قرارداد آورده شود. این امر مزایای مانند احراز سمت امضا کنندگان قرارداد، مشخص شدن صلاحیت و امکانات طرفین قرارداد و بررسی صلاحیت شخص امضا کننده قرارداد دارد.

موضوع قرارداد:

مال یا عملی است که نگارندگان قرارداد، متعهد به تسلیم یا انجام آن هستند. موضوع، یک رکن مهم است و باید واضح نگاشته شود زیرا در صورتی که مبهم و نادرست نوشته شود می تواند به بطلان قرارداد بیانجامد.

یکی از بهترین مواردی که می تواند قدرت مانور روی قراردادها را افزایش دهد و موارد اختلاف برانگیز را پوشش دهد، شروط ضمن عقد است.مواردی مانند مسئولیت طرفین، میزان خسارت ها، اختیارات طرفین، شرایط فسخ و موعدهای زمانی را می توان در قسمت شروط ضمن عقد پیش بینی نمود. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که هر تعهدی در قرارداد باید دارای ضمانت اجرای باشد.

مدت قرارداد:

تاریخ شروع و پایان قرارداد باید به روشنی مشخص باشد. زیرا در برخی قراردادها، توافق مدتی پس از امضا توسط طرفین قراراداد شروع می شود. همچنین جهت امکان مطالبه خسارات در صورت تاخیر در اجرای قرارداد، باید تاریخ پایان قرارداد نیز یه درستی در قرارداد ذکر شود.

مبلغ قرارداد:

مبلغ قرارداد نشان دهنده ارزش کالا خدمات است. همچنین شرایط پرداخت می تواند به شیوه های گوناگون در قرارداد منعکس گردد. از جمله مواردی که درباره مبلغ قرارداد باید ذکر شود مبلغ کل قرارداد، نحوه پرداخت و در صورت وجود اقساط، دوره زمانی هر قسط، تعداد آن ها و نحوه وصول اقساط است.

• تضمین ها: می توان در بند تعهدات قرارداد، ضمانت اجرای تعهدات و یا تاخیر در اجرای  آن ها را قید نمود و یا اینکه آن را  در ماده ای جدا، با عنوان ضمانت اجرای قرارداد ذکر کرد. تضمین ها انواع مختلفی مانند چک و یا ضمانت نامه بانکی دارد. از موارد مهم که باید در این قسمت آورده شود، علت عدم انجام تعهد یا تاخیر در آن است زیرا در برخی موارد ممکن است قرارداد به دلایلی به حالت تعلیق در آید یا قرارداد خاتمه یابد و طرف قرارداد متعهد مجبور به پرداخت خسارتی نباشد.

• محرمانگی: در قرارداد های که در حوزه های نخصصی و یا انتقال تکنولوژی منعقد می شوند، باید قراردادی بین افراد در خصوص محرمانه بودن اطلاعات تبادل شده حین مذاکرات منعقد شود. می توان این قرارداد را در قالب یکی از بندهای قرارداد اصلی گنجاند و یا اینکه بصورت یک قرارداد مجزا، منعقد شود. در این نوع قراردادها باید محدوده اطلاعات محرمانه و مدت زمان محرمانه بودن اطلاعات ذکر گردد.

• تعداد صفحات ، نسخ و مواد قرارداد: در صورت مشخص بودن تعداد صفحات، نسخه ها و مواد قرارداد، حین بروز اختلاف و یا کم و زیاد شدن برخی صفحات و نسخ می توان به این بند از قرارداد استناد کرد .

• ضمائم و پیوست: برخی قرارداد ها دارای ضمائم و پیوست هایی هستند که بهتر است در قرارداد اصلی از آن ها یاد شود تا در صورت نیاز به آنها و یا حتی مفقود شدنشان ، قابلیت استناد به این بند از قرارداد منتفی نباشد.

در این مبحث کوتاه برآن بودیم تا برخی موضوعات مهم و اساسی مربوط به یک قرارداد را توضیح دهیم. از آنجا که تدوین یک قرارداد امری مهم و در پاره ای موارد حیاتی است، پیشنهاد می شود در خصوص نحوه قرارداد نویسی مطالعه بیشتری داشته باشید و از جزئیات آن اطلاع حاصل نمایید.