اقاله چیست و چه شرایطی دارد؟

قراردادها شالوده روابط تجاری و حقوقی بین افراد و سازمان ها را تشکیل می دهند. به واسطه قراردادها و مفاد آن اشخاص با توافق شخصی خود نسبت به انجام امری یا خرید و فروش چیزی متعهد می شوند. عقود در قراردادها با نوعی از الزام همراه هستند که فرایند اجرای قراردادها را تضمین می کنند از این رو نمی توانند هر زمان که بخواهند نسبت به فسخ آن اقدام کنند مگر در مواردی که به موجب قرارداد این حق به طرفین قرارداد و یا یکی از آن ها داده شده باشد. یکی از روش هایی که در جهت فسخ قراردادها در قانون پیش بینی شده است اقاله می باشد. اقاله یک قرارداد دارای شرایط قانونی مربوط به خود می باشد و این گونه نیست که طرفین هر زمان که بخواهند قادر به اعمال آن باشند. در این مقاله  قصد داریم به این بپردازیم که اقاله چیست و از چه شرایطی برخوردار می باشد.

در قراردادهای حقوقی یکی از مهم ترین مسائلی که به آن پرداخته شده است چگونگی بر هم زدن معامله است. اقاله یکی از روش هایی است که به طرفین اجازه می دهد به صورت توافقی معامله را منحل کنند. اقاله در لغت به معنای شکستن، بخشیدن و الغا می باشد اما در اصطلاح حقوقی به معنای بر هم زدن به رضایت طرفین است. به عبارت دیگر اقاله به این معنی است که همان دو طرفی که یک قرارداد را منعقد کرده اند می توانند با توافق یکدیگر آن را منحل نمایند.

اقاله تنها در قراردادهای لازم قابلیت اجرایی دارد چرا که در قراردادهای جایز هر یک از طرفین به صورت یک طرفه می توانند قرارداد را فسخ کنند. همچنین در اقاله رضایت هر دو طرف معامله الزامی می باشد. پس از اقاله طرفین باید هر آنچه را که در قرارداد دریافت کرده اند را به یکدیگر باز گردانند. همچنین امکان اقاله جزئی نیز وجود دارد و طرفین می توانند بخشی از قرارداد را اقاله کنند بدون آنکه تمام معامله را منحل نمایند.

ماده ۲۸۳ قانون مدنی ایران به اقاله اشاره دارد که در آن به این مسئله پرداخته شده است که بعد از معامله طرفین قرارداد می توانند به تراضی آن را اقاله کنند. به عبارت دیگر در پاسخ به سوال اقاله چیست می توان گفت اقاله نوعی عقد جدید محسوب می شود که اثر آن از بین بردن قرارداد قبلی است.

شرایط اقاله چیست؟

اراده و رضایت طرفین

اقاله عملی حقوقی و عقدی ست که با رضایت و میل باطنی طرفین قرارداد ایجاد می شود. اقاله فقط در قرارداداهای لازم امکان پذیر است چرا که عقد جایز با خواست و اراده هر یک از طرفین قرارداد منحل می شود و نیازی به رضایت طرفین ندارد. همانطور که گفته شد لازمه ی اقاله رضایت طرفین می باشد. هیچ کدام از طرفین قرارداد به تنهایی نمی توانند اقدام به اقاله کنند از این رو اگر یکی از طرفین مخالف اقاله باشد قرارداد منحل نمی شود. اعلام رضایت جهت اقاله می تواند به صورت شفاهی، کتبی و یا عملی باشد. اقاله فقط با خواست و اراده طرفین قابلیت اجرا دارد از این رو نمی توان آن را به شخص ثالت، وارث و .. انتقال داد. اگر عقد با استفاده از اقاله منحل شود، رضایت طرفین بعد از آن، عقد منحل شده را احیا نمی کند و طرفین باید قرارداد جدیدی منعقد کنند.

اهلیت داشتن

در هنگام اقاله لازم و ضروری است که طرفین قرارداد به لحاظ قانونی از شایستگی و صلاحیت لازم برخوردار باشند. در اقاله ضروری می باشد که دو طرف قرارداد عاقل و بالغ باشند و به دور از هرگونه اجباری قرارداد را منحل کنند و در صورت اشتباه و یا اکراه هر یک از طرفین قرارداد، اقاله از اعتبار حقوقی و قانونی برخوردار نمی باشد و قابل پذیرش نیست. در اقاله طرفین قرارداد می توانند کل قرارداد و یا فقط بخشی از آن را اقاله کنند.

معلوم بودن موضوع اقاله

طرفین قرارداد باید به صورت واضح و دقیق اعلام کنند که کدام قرارداد را می خواهند اقاله کنند و اگر قصد دارند که بخشی از موضوع قرارداد را اقاله کنند، لازم است که این بخش را به طور مشخص تعیین کنند. از این رو موضوع معامله ای که طرفین قصد اقاله آن را دارند باید به صورت دقیق تعیین شود.

تفاوت اقاله و فسخ قرارداد

بسیاری از افراد نمی دانند که اقاله چیست و چه تفاوتی با فسخ قرارداد دارد؛ در اقاله طرفین قرارداد با توافق یکدیگر قرارداد را منحل می کنند و به عبارت دیگر در اقاله بحث رضایت هر دو طرف حائز اهمیت می باشد اما فسخ، منحل کردن یک طرفه قرارداد می باشد و تنها دارنده حق فسخ می تواند آن را منحل کند و رضایت طرف مقابل در آن اهمیتی ندارد. به ظور کلی می توان گفت در فسخ رضایت یکی از طرفین برای انحلال آن کافی است در صورتی که در اقاله رضایت طرفین ضروری می باشد.

آثار اقاله

پس از اقاله، قرارداد از بین می رود و طرفین قرارداد باید به وضعیت قبل از انعقاد قرارداد بازگردند. در ادامه به برخی از مهم ترین آثار اقاله می پردازیم.

بازگشت به حالت قبل از معامله

هر چیزی که در نتیجه قرارداد مبادله شده است باید به صاحبان اصلی خود بازگردند. به عنوان مثال اگر قرارداد مربوط به خرید و فروش یک کالا باشد، فروشنده باید پول را بازگرداند و خریدار نیز کالا را مرجوع کند.

عدم تاثیر قهقرایی

اقاله در آینده تاثیر گذار است و بر آثاری که در گذشته ایجاد شده اند تاثیر نمی گذارد. اگر قرارداد در مدتی که معتبر بوده منافع وسودهایی ایجاد کرده باشد، این منافع معتبر باقی می مانند.

امکان اقاله جزئی

در برخی موارد طرفین می توانند فقط بخشی از قراراداد را اقاله کنند بدون این که کل معامله را منحل کنند. این امر زمانی اتفاق می افتد که برخی از تعهدات انجام شده باشند و نیازی به منحل کردن کل قرارداد نباشد.

نتیجه گیری

در این مقاله شرح مختصری در پاسخ به سوال اقاله چیست و چه شرایطی دارد ارائه دادیم و همانطور که گفته شد اقاله یکی از روش های قانونی در جهت انحلال قرارداد است که تنها وقتی به وقوع می پیوندد که طرفین قرارداد با یکدیگر توافق داشته باشند. برخلاف فسخ که یک طرفه صورت می پذیرد، اقاله نیازمند رضایت هر دو طرف است و پس از آن به عنوان یک عقد جدید در نظر گرفته می شود.

نرم افزار دعاوی حقوقی و املاک یک نرم افزار جامع برای مدیریت و نظارت بر روند ثبت و رسیدگی به امور پرونده های قضایی و حقوقی و املاک محسوب می شود. همچنین شما می توانید با استفاده از نرم افزار مدیریت قراردادها به انواع قراردادها از جمله صورت وضعیت ها، تعدیل، خاتمه، افزایش و کاهش قرارداد و سایر فرایندها کنترل و نظارت داشته باشید.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید.