بند فورس ماژور در قراردادهای پیمانکاری چه معنایی دارد؟

فورس ماژور واژه ای فرانسوی به معنای ” قدرت برتر ” است. اولین بار در کشور فرانسه شرایط فورس ماژور در قانون لحاظ شد. بعد ها در ماده 227 و ماده 229 قانون مدنی ایران شرایط فورس ماژور ذکر شد. طبق قانون فورس ماژور در قرارداد که به آن قوه قاهره نیز می گویند، در صورت اثبات شرط فورس ماژور هر دو طرف قرارداد از انجام تعهدات خود مبرا هستند و قرارداد یا خاتمه پیدا می کند یا برای مدتی تعلیق می شود.

شرایط فورس ماژور در قانون به چه مواردی اطلاق می شود؟

در زبان فارسی سلیس، قوه قهریه به معنای آن است که اتفاقی طبیعی، مانند سیل، زلزله یا شرایطی مانند همه گیری کرونا بوقوع بپیوندد که مانع از انجام تعهدات و وظایف قرارداد شود. هیچ کس مسئولیتی در بروز این اتفاقات ندارد، بنابراین هیچ تعهدی هم متوجه طرفین قرارداد نمی شود. اما اگر معلوم شود که جلوگیری از وقوع حادثه در توان فرد بوده و او اینکا را نکرده است، یا حتی مسبب وقوع اتفاق شده باشد (مثل آتش سوزی عمدی) مسئولیت قرارداد به طور کامل برعهده او خواهد بود و طرف دیگر از هر مسئولیتی مبرا می شود.

اگر حادثه ای که به وقوع می پیوندد قابل پیش بینی باشد، طرف متعهد در قرارداد وظیفه دارد تا برای اجتناب از وقوع آن رویداد اقداماتی را انجام دهد. اثبات اینکه اتفاق افتاده تحت قانون شرایط فورس ماژور قرار می گیرد، بر عهده متعهد است.

طبق ماده ۲۲۷ قانون مدنی اگر ” متعهد به دلیل وقوع حادثه ای که دفع آن از اراده او خارج بوده است، نتواند از عهده انجام مسئولیت ها و تعهدات خود برآید، محکوم به تاییده خسارت نخواهد بود.
طبق ماده ۲۲۹ قانون مدنی ” متخلف از انجام تعهد وقتی محکوم به تایید خسارت می شود که نتواند ثابت کند که عدم انجام به واسطه علت خارجی بوده که نمی توان آن را متعهد مربوط کرد.

سه شرط اصلی فورس ماژور

۱- غیر قابل اجتناب بودن

این شرط به واسطه این منطق که کسی متعهد به کار غیر ممکن نمی باشد، وضع شده است. شرایط غیر قابل اجتناب شرایطی ست که امکان دفع اختیاری آن وجود نداشته باشد. همچنین این اتفاق باید مانع انجام تعهدات ذکر شده در قرارداد شود. مواردی از قبیل گران شدن مصالح ساختمانی، نوسان نرخ دلار و سکه جز این موراد محسوب نمی شود و طرف متعهد هر چقدر هم که درگیر زیان های گزاف مالی باشد، نمی تواند از این شرایط استفاده کند.

۲- غیر قابل پیش بینی بودن

اگر شرایط که بوقوع می پیوندد قابل پیش بینی باشد، طرف متعهد قرارداد باید برای دوری از آن اقدامات لازم را انجام دهد یا در صورت امکان در قرارداد شرکت نکند. زمانی حادثه ای فورس ماژور شناخته می شود که کاملا غیر قابل پیش بینی و اجتناب باشد.

۳- خارجی بودن

خارجی بودن اتفاق فورس ماژور به این معناست که حادثه به هیچ کدام از طرفین قرارداد مرتبط نباشد و علت وقوع آن خارج از مسئولیت های طرفین باشد.
برای مثال اگر فرد متعهد نتواند حقوق کارگران خود را پرداخت کند و کارگران اعتصاب کنند و انجام قرارداد متوقف شود، این حادثه جز شرایط فورس ماژور قرار نمی گیرد. از این جهت که اتفاق روی داده منتسب به یکی از طرفین قرارداد است.

بعد از وقوع شرایط فورس ماژور چه اتفاقی برای قرارداد می افتد؟

۱- انحلال یا خاتمه قرارداد

در صورتی در شرایط فورس ماژور قرارداد منحل می شود و فرد متهعد از مسئولیت های خود مبرا می شود که وقوع اتفاق غیر منتظره مانع از اجرای قرارداد شود. فورس ماژور یا قوه قهریه سبب معافیت متعهد از مسئولیت های قرارداد می شود و فرد دیگر هم نمی توان خسارت خود را طلب کند.

۲- تعلیق قرارداد

اگر حادثه بوقوع پیوسته باعث شود که اجرای تعهدات قرارداد برای مدتی قابل انجام نباشد، قرارداد تعلیق خواهد شد. بعد از رفع موانع مورد نظر پیش آمده، طرف متعهد باید اجرای قرارداد را از سر بگیرد و تعهدات باید به صورت قبل اجرا شود. البته فقط در صورتی که اجرای تعهدات بعد از رفع شدن شرایط فورس ماژور برای کارفرما فایده داشته باشد و هر دو طرف قرارداد با اجرای آن موافق باشند. تشخیص این موضوع با دادگاه است که اگر تشخیص داده شود که ماهیت قرارداد از بین رفته است، طرفین نمی توانند قرارداد را اجرا کنند و قرارداد منحل خواهد شد.

شرایط فورس ماژور در قراردادهای پیمانکاری به چه صورت است؟

وقوع حادثه فورس ماژور در همه موارد به قرارداد پیمانکاری خاتمه نمی دهد. تاثیر فورس ماژور در قراردادهای پیمانکاری به توافقات طرفین قرارداد بستگی دارد. در توافقات پیمانکاری معمولا یک ماده در قرارداد به شرایط فورس ماژور اختصاص داده می شود و به اثر آن نیز پرداخته می شود. معمولا در قراردادهای پیمانکاری ذکر می شود که در صورت وقوع حوادث قهری، تعهدات طرفین تعلیق شده تا زمانی که شرایط به حالت عادی برگردد.

نتیجه نهایی

شرایط فورس ماژور به عنوان ضمیمه در متن قرارداد آورده می شود و بهتر است که قبل از امضای قرارداد از ذکر آن در قرارداد مطمئن شوید. بند فورس ماژور مخصوصا برای قراردادهای طولانی مدت بسیار اهمیت دارد، چرا که احتمال وقوع حوادث فورس ماژور در این قراردادها بیشتر است و خسارات وارده هم بیشتر خواهد بود. استناد به بند فورس ماژور در قرارداد الزامی است تا در صورت وقع حوادث غیر منتظره بار خسارت و مسئولیت از دوش طرفین قرارداد برداشته شود. هنگامی که رویدادی در محدوده بند فورس ماژور قرار می گیرد و مانع از اجرای قرارداد می شود، تنها راه باقی مانده برای طرفین قراراد خاتمه آن است.

برای درخواست دموی رایگان و حضوری نرم افزار اندیشه پرداز فرم، کافیست فرم درخواست دمو را پر کنید تا کارشناسان ما در اسرع وقت جهت هماهنگی با شما تماس بگیرند.