فهرست بها چیست؟

پايه انجام معامله در انجام طرح‌های عمرانی قيمت‌هايی است كه به استناد ماده 23 قانون برنامه و بودجه توسط سازمان مديريت و برنامه‌ريزی در قالب فهرست بها‌ سالانه تهيه و به دستگاه‌های اجرايی ابلاغ می شود و مطابق تبصره 1 ماده 80 قانون محاسبات عمومی مبنای تهيه برآورد اوليه می گردد.

در واقع فهرست بها به معنی مقدار ریالی حجم واحد مصالح و یا خدمات قابل ارائه پیمانکاران است که هر ساله توسط سازمان برنامه و بودجه (معاونت راهبردی ریاست جمهوری) تعیین خواهد شد.

مستند به بند ۳-۲-۱ دستورالعمل شماره ۷۱۴۰ مورخ ۱۳۷۷/۱۲/۲ سازمان مديريت و برنامه‌ريزی استفاده از قيمت‌های پايه كه برای آن‌ها از طرف سازمان فهرست بها‌ تهيه شده الزامی است. به عبارتی از نظر حقوقی قیمت هرگونه فعالیت از موضوع مورد بحث در قرارداد در هر معامله ای می بایست ثابت باشد چنانچه خلاف این قضیه رخ دهد معامله باطل خواهد شد.

با توجه به اینکه مبلغ هر قرارداد از جمع حاصل ضرب قیمت هر قلم در مقدارش طبق پیمان محاسبه خواهد شد بدین ترتیب با تغییر حجم مصالح یا خدمات قابل ارائه، مبلغ قرارداد نیز تغییر خواهد کرد.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که شرایط قراردادی حاکم در هر پروژه ای می تواند مبلغ قرارداد را ثابت نگه دارد و تبعیت مبلغ قرارداد از تغییر احجام در محدودیت های خاصی صورت خواهد گرفت.

مبنای تعیین فهرست بها

بهای واحد انجام کارهای عمرانی موجود در فهرست بها با توجه به میزان تورم، تغییر نرخ مصالح، دستمزد کارگران و هزینه ی ماشین آلات هر ساله تغییر خواهد کرد.

در اغلب موارد جهت تهیه فهرست بهای سالانه از قیمت های سه ماهه ی چهارم سال قبل استفاده خواهد شد که اصطلاحاً به این سه ماهه مبنا گفته می شود.

بدین ترتیب پس از انتشار اولین سری از فهارس بها و ابلاغ به سازمان ها و دستگاه های اجرایی، این سازمان ها موظفند تا اجرای عملیات خود را مطابق با این فهرست بها برآورد نمایند.

شایان ذکر است در برآورد بهای هر واحد از قیمت های عرف بازارِ منطبق بر گزارشاتِ مرکز آمار، استفاده خواهد شد.طبق تعریف، قیمت واحد مندرج در فهرست بها متوسط قیمت تمام شده در هر کار است و کلیه عملیات لازم برای انجام کار را در بر می‌گیرد. این هزینه ها شامل تهیه و حمل مصالح به کارگاه، ابزار کار، ماشین آلات، نیروی انسانی و … است.

چنانچه شرح قیمتها برای هر یک از موارد روشن نباشد، موضوع از سازمان مدیریت و برنامه ریزی استعلام و نظر آن سازمان در این خصوص، ملاک قرار خواهد گرفت. توجه نمایید که قیمت‌های واحد فهرست بها تعیین کننده مشخصات و چگونگی انجام کار نیستند.

برخی از رشته های فهارس بها:

• انتقال آب
• ساخت و ترميم قنات
• ابنيه
• آبياری و زهكشی
• آبياری تحت فشار
• تاسيسات برقی
• راه، راه آهن و باند فرودگاه
• راهداری
• شبكه جمع آوری و انتقال فاضلاب
• توزيع آب
• تاسيسات مكانيكی
• سدسازی

فهرست بها در چه مواردی کاربرد دارد؟

• برآورد اولیه پروژه‌های عمرانی: تهیه برآورد هزینه قبل از مناقصه یا تصمیم‌گیری
• تهیه اسناد مناقصه: برآورد، آنالیز بها، مقایسه پیشنهادهای پیمانکاران
• مبنای پرداخت پیمانکاران در پیمان فهرست‌بهایی: صورت وضعیت‌ها بر اساس متره و ردیف‌های فهرست بها
• افزایش یا کاهش مقادیر: اجرای ماده ۳۰ شرایط عمومی پیمان (تغییر مقادیر)
• رسیدگی به دعاوی، خسارت یا تغییر دستور کار: مرجع محاسبه قیمت‌های جدید یا اصلاح‌شده
• تخمین تعدیل و شاخص‌های مالی پروژه: به‌کمک فهرست بها و شاخص‌های تعدیل منتشرشده

دستگاه‌های اجرایی، شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها، و پیمانکاران رتبه‌دار ملزم به استفاده از فهرست بها در پروژه‌های مشمول قوانین بودجه و نظام فنی اجرایی کشور هستند.

عموما ساختار هر فهرست بها شامل موارد زیر می باشد:

دستور العمل کاربرد:

دستورات کلی در رابطه با نحوه برآورد عملیات اجرایی بر مبنای فهرست بها و شیوه پرداخت را دستورالعمل کاربرد می نامند که شامل برخی تعاریف اولیه از قبیل آیتم، آیتم ستاره دار، تقسیم بندی و نحوه شماره گزاری هر آیتم، محدودیت های درصدی انواع مختلف آیتم های فهرست بها در مناقصات و … آورده شده است.

کلیات:

توضیح در رابطه با فصول فهرست بها، مواد و مصالح مصرفی در هر آیتم، چگونگی پرداخت هزینه های حمل مصالح، مشخصات فنی، نحوه تنظیم صورت جلسات و نحوه پرداخت برای مصالح پای کار در کلیات فهرست بها ارائه می شود.

مقدمه هر فصل:

نحوه انجام عملیات، معیار انتخاب هر آیتم، اضافه بها و چگونگی پرداخت و هم چنین مدارک و مستندات مورد نیاز عموماً در آغاز هر فصل از فهرست بها به عنوان مقدمه ارائه خواهد شد.

ردیف فهرست بها:

جداولی که به شرح هر آیتم کاری و بهای واحد مربوط به آن را می پردازد بخش اصلی فهرست بها را تشکیل خواهد داد. شماره منحصر به فرد هر آیتمی در این جدول را شماره ردیف فهرست بها می نامند. این ردیف ها شامل ستون های شرح، واحد و بهای واحد می باشد.

شماره ردیف های فهرست بها از ۶ رقم تشکیل شده که به ترتیب از سمت چپ، دو رقم اول به شماره فصل، دو رقم دوم به شماره گروه یا زیرفصل و دو رقم سوم به شماره ردیف اختصاص داده شده است.

پیوست ها:

مصالح پای کار:

طبق قانون پیمانکار حق استفاده از مصالح پای کار را به جز آنچه که در اسناد و مشخصات قید شده، ندارد. در جدول مصالح پای کار، شماره ردیف، شرح، واحد و بهای واحد آورده شده است. به هنگام تهيه صورت وضعيت‌های موقت، مقدار مصالح پای كار، اندازه‌گيری و با استفاده از این جدول، بهای کل مصالح پای کار موجود، محاسبه خواهد شد.

طبق تعریف فهرست بها، ۷۰ درصد بهای کل مصالح پای کار پرداخت می‌شود. کل هزينه حمل این مصالح بدون ضریب ۷۰ درصد، ضريب بالاسری و ضريب پيشنهادی پيمانكار، نیز در محاسبه بهای کل مصالح پای کار به آن اضافه خواهد شد.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که جدول مصالح پای کار تنها برای محاسبه بهای مصالح پای كار در صورت وضعيت‌های موقت در نظرگرفته شده است و استفاده از آن در جای دیگری مجاز نخواهد بود.

بدین ترتیب در آخرين صورت وضعيت موقت و صورت وضعيت قطعی، نبايد هیچ نوع مصالح پاي كاری باشد.

ضریب طبقات:

با توجه به اینکه کار در هر یک از طبقات دارای مشکلات منحصر به خود است بنابراین معیار قیمت های فهرست بها، انجام کار در طبقه همکف و یا زیر همکف در نظر گرفته شده است.

چنانچه کار در طبقات بالای همکف و یا پایین تر از زیر همکف انجام شود ضریب طبقات تا ۰/۴ اعشار برای هزینه حمل مصالح و سختی اجرای کار طبقات محاسبه و در مبلغ کل برآورد، ضرب خواهد شد.

شرح اقلام هزینه های بالاسری:

• هزینه های بالاسری عمومی:که اغلب به هزینه های دفتر مرکزی مربوط می شود.
• هزینه های بالاسری کار: که به هزینه های کارگاه مربوط می شود.

موارد صورت جلسه در فهرست بها:

• نام كارفرما، مهندس مشاور، پيمانكار، شماره و تاريخ پيمان، موضوع پيمان و شماره و تاريخ صور تجلسه.
• ذكر دلايل و توجيهات فنی لازم براي اجراي كار موضوع صورت جلسه.
• ارايه توضيحات كافی و ترسيم نقشه با جزييات كامل و بيان مشخصات فنی كار
• متره نمودن كار و محاسبه مقادير و احجام عمليات.

صورت جلسات بايد به امضای پيمانكار، مهندس ناظر مقيم، مهندس مشاور و كارفرما (در موارد تعيين شده) برسد. تمامي صورت جلسات بايد توسط كارفرما به مهندس مشاور برای اعمال در صورت وضعيت به همراه موضوع كار و جدول خلاصه مقادير ابلاغ شود.

صورت جلسات فاقد ابلاغ كارفرما معتبر نبوده و قابل استناد نخواهد بود. ابلاغ صورت جلسات توسط كارفرما به منظور مستندسازي مدارك و صورت جلسات بوده و از تعهدات و مسوولیت‌هاي مهندس مشاور و پيمانكار نخواهد کاست.

تاريخ ابلاغ كارفرما بايد با زمان اجراي عمليات موضوع صورت جلسه مطابقت داشته باشد و ابلاغ صرفاً با مسئوليت و تائيد بالاترين مقام دستگاه اجرايی می تواند در زمان ديگر انجام شود.

لازم به ذکر است هرگونه پرداخت به پيمانكار از بابت كار انجام شده ( در ارتباط با موضوع صورت جلسه) قبل از تنظيم و ابلاغ صورت جلسه مجاز نخواهد بود.

فهرست بها شامل دستمزد میشود یا مصالح با دستمزد؟

فهرست بها شامل هر دو بخش “دستمزد” و “متریال (مصالح)” است. فهرست بها (نشریات سازمان برنامه و بودجه) لیست قیمت‌های پایه برای اقلام کاری مختلف در پروژه‌های عمرانی است. این قیمت‌ها به‌صورت “قیمت واحد” برای یک فعالیت کامل ارائه می‌شوند که شامل:

مثلاً وقتی یک ردیف از فهرست بها می‌گوید:

“اجرای اندود گچ و خاک در سطوح عمودی، ۱۰۰۰ ریال بر مترمربع” یعنی این مبلغ شامل:

• دستمزد کارگر
• گچ و خاک مصرفی
• ابزار و لوازم جزئی
• و حمل آن تا محل مصرف

در قالب یک قیمت تجمیعی است.

در قراردادهای فهرست‌بهایی، هیچ‌گاه دستمزد و متریال جداگانه پرداخت نمی‌شود. پیمانکار موظف است تمام هزینه‌ها را از محل قیمت واحد ردیف‌ها تأمین کند.

چرا قیمت‌های فهرست بها با نرخ اتحادیه (مثلاً دستمزد یا متریال آزاد بازار) متفاوت است؟

• مبنای محاسبه متفاوت است فهرست بها شامل قیمت تجمیعی (دستمزد + متریال + ماشین‌آلات + حمل + پرت مصالح) در یک فعالیت است؛ نرخ اتحادیه معمولاً صرفاً دستمزد یا متریال خام را پوشش می‌دهد.
• فهرست بها سالانه تنظیم می‌شود، نه روزانه قیمت‌های آن ممکن است نسبت به تورم بازار عقب بماند؛ به همین دلیل برای جبران تفاوت از ضریب تعدیل استفاده می‌شود.
• نرخ‌های فهرست بها براساس منطقه‌بندی و آنالیز مهندسی است برخلاف بازار آزاد که به عرضه و تقاضا و شرایط محلی بستگی دارد
• هدف فهرست بها ایجاد یک مبنای “ثابت و قابل مقایسه” برای مناقصات عمومی است نه رقابت لحظه‌ای بازار
• نرخ اتحادیه معمولاً مربوط به صنوف شهری است مثلاً دستمزد کاشی‌کار یا جوشکار اتحادیه صنف، ربطی به قراردادهای عمرانی بزرگ ندارد

نرم افزار مدیریت قراردادها ی درگاه امکان کنترل و مدیریت کلیه امور مربوط به معاملات و ثبت قرارداد را دارا می باشد.

قابلیت تعیین نوع (پایه یا خاص)، سال و رشته ی فهرست بهای مورد استفاده در هنگام ثبت درخواست های پیمانکاری تنها یکی از ویژگی های این نرم افزار در زمینه کنترل و رسیدگی به امور قراردادهاست.

پیشنهاد می کنیم برای مشاهده تمامی امکانات نرم افزار مدیریت قراردادها ی سامانه درگاه کلیک نمایید.