چند نکته در رابطه با ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه

یکی از رایج‌ترین ضمانت‌نامه‌های بانکی که امروزه کاربرد فراوانی دارد ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه tender guarantee است.

وقتی سازمان یا شرکتی مناقصه یا مزایده‌ای را برگزار می‌کند باید اطمینان خاطر داشته باشد که شرکت‌کنندگان در مناقصه یا مزایده قصد جدی برای انجام معامله دارند و در صورت برنده شدن در مناقصه باید وفق شرایط تعیین شده قرارداد مربوطه را با دستگاه برگزارکننده منعقد نمایند و یا دیگر تضامین خواسته شده را ارائه نمایند و در صورت استنکاف مکلف به پرداخت خسارت باشند.

وقتی سازمان یا شرکتی مناقصه یا مزایده‌ای را برگزار می‌کند باید اطمینان خاطر داشته باشد که شرکت‌کنندگان در مناقصه یا مزایده قصد جدی برای انجام معامله دارند و در صورت برنده شدن در مناقصه باید وفق شرایط تعیین شده قرارداد مربوطه را با دستگاه برگزارکننده منعقد نمایند و یا دیگر تضامین خواسته شده را ارائه نمایند و در صورت استنکاف مکلف به پرداخت خسارت باشند.

به همین دلیل است که ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه از داوطلبان اخذ می‌شود. بند(1) ماده2 دستورالعمل ناظر بر ضمانت‌نامه‌های بانکی (ریالی) بانک‌مرکزی، ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه/مزایده را ضمانت‌نامه‌ای تعریف کرده که طبق این تعریف ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه یا مزایده به منظور ضمانت ‌اجرای پیشنهادات ضمانت‌خواه در مناقصه یا مزایده صادر می‌شود.

به موجب بند (ب) ماده ۲۱ قانون برگزاری مناقصات « ب ـ قرارداد با برنده اول در مهلت پیش‌بینی شده در اسناد منعقد خواهد شد. چنانچه برنده اول از انعقاد قرارداد امتناع نماید و یا ضمانت انجام تعهدات را ارائه ننماید، تضمین مناقصه وی ضبط و قرارداد با برنده دوم منعقد می‌گردد. در صورت امتناع نفر دوم، تضمین وی نیز ضبط و مناقصه تجدید خواهد شد.»

به عبارت دیگر این ضمانت‌نامه به ذی‌نفع (کارفرما) اختیار می‌دهد در صورتی‌که برنده مناقصه به تعهدات خود عمل ننماید و از این جهت خسارتی متوجه کارفرما شود، وجه ضمانت‌نامه را از بانک دریافت نماید و خسارات وارده را از این محل جبران و تأمین نماید. البته ضمانت‌نامه‌هایی که دستگاه یا سازمان در طول اجرای قرارداد اخذ می‌کند منحصر به ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه نبوده و متنوع است.

بانک‌ها یا مؤسسات اعتباری برای صدور ضمانت‌نامه‌های بانکی از متقاضی می‌خواهند که تضمین مناسبی بسپارد یعنی شما برای اخذ ضمانت‌نامه باید وثیقه‌ای قابل قبول به بانک بسپارید که اگر ضمانت‌نامه شما ضبط شد و بانک مبلغ آن را به ذی‌نفع پرداخت کرد بتواند از محل آن وثیقه مبلغ پرداختی را جبران کند. (در ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه این مبلغ معمولاً تا پنج درصد مبلغ ضمانت‌نامه است) این وثیقه می‌تواند وجه نقد، سپرده مدت‌دار، طلا، اوراق بهادار، اموال منقول یا غیرمنقول و سفته و غیر آن باشد. بانک‌ها یا مؤسسات اعتباری برای صدور ضمات‌نامه باید سپرده نقدی هم دریافت کنند. این الزام را بانک‌مرکزی مقرر کرده است.

به موجب ماده ۱۶ دستورالعمل ناظر بر ضمانت‌نامه‌های بانکی (ریالی) صدور ضمانت‌نامه منوط به پرداخت سپرده نقدي ضمانت‌نامه حداقل معادل ۱۰ درصد مبلـغ ضمانت‌نامه توسط ضمانت‌خواه مي‌باشد ولی وفق تبصره (1) همان ماده، ضمانت‌نامه‌هاي شرکت در مناقصه و يا مزايده مي‌تواند بدون سپرده نقدي باشد. بانک علاوه بر وثیقه از شما کارمزد هم دریافت می‌کند که مبلغ کارمزد براساس نوع وثیقه شما می‌تواند متفاوت باشد. کارمزد ربطی به مبلغ تضمین ندارد و هزینه خدمتی است که بانک برای شما انجام داده است.

همه ضمانت‌نامه‌ها باید یک سری شرایط کلی داشته باشند. این شرایط بدین ترتیب هستند: متقاضی باید اهلیت انجام مفاد قرارداد با كارفرما را داشته باشد، نوع و مبلغ ضمانت‌نامه بایستی مشخص باشد، ذی‌نفع ضمانت‌نامه باید معین باشد، نوع و مبلغ وثایق ضمانت‌نامه باید معلوم باشد، كارمزد ضمانت‌نامه بر اساس تعرفه بانك مركزی جمهوری‌اسلامی‌ایران مشخص گردد، مدت ضمانت‌نامه بایستی تعیین گردد.

به طور کلی باید گفت ما با دو نوع ریسک مواجه هستیم. ریسک عام و ریسک خاص. ریسک‌ عام که مربوط به همه تسهیلات بانکی است، ریسک اعتباری نام دارد یعنی ریسک‌ عدم پرداخت وجه توسط متقاضی‌‌. این ریسک هم در اعطای وام هم اعتبار اسنادی و هم ضمانت‌نامه مشترک‌ است. اما ریسک خاص که ریسک ضمانت‌نامه نام دارد به معنای تعداد مطالبات یک نوع ضمانت‌نامه در مقایسه با انواع دیگر است. از آنجایی که ضمانت‌نامه تعهد بالقوه بانک ‌است هر چه تعداد پرداخت‌های یک نوع از ضمانت‌نامه بیشتر شود، یعنی پرداخت آن نوع بالفعل شود، ریسک آن نوع از ضمانت‌نامه بیشتر است.

ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه کم‌ریسک‌ترین ضمانت‌نامه برای بانک‌ها می‌باشد علت آن این است که از مجموع تمام ضمانت‌نامه‌های مناقصه‌ای که برای یک رابطه پایه (دعوت به مناقصه) صادر می‌شود، فقط یک ضمانت‌نامه که ضمانت‌نامه شخص برنده مناقصه است، ریسک مطالبه دارد آن هم فقط در حد احتمال و مابقی ضمانت‌نامه‌های سایر شرکت‌کنندگان در مناقصه باید به آنان مسترد گردد در حالی که درخصوص سایر ضمانت‌نامه‌ها که پس از امضای قرارداد صادر می‌گردند، ریسک مطالبه وجود دارد. ضمن اینکه ریسک صدور ضمانت‌نامه‌های بعدی هم فقط مربوط به برنده مناقصه است. بر همین اساس است که حداقل سپرده نقدی برای صدور ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه از سایر ضمانت‌نامه‌ها کمتر و دودرصد مبلغ ضمانت‌نامه می باشد. البته اشاره شد که این ضمانت‌نامه حتی می‌تواند بدون سپرده نقدی هم باشد. ولی عدم دریافت آن اختیاری است.

این ضمانت‌نامه تا آخر وقت اداری روز … معتبر بوده و بنا به درخواست کتبی شرکت … واصله تا قبل از سرسید این ضمانت‌نامه به بانک، برای مدتی که درخواست شود قابل تمدید خواهد بود و در صورتی که بانک نتواند و نخواهد مدت را تمدید کند و یا … موجب تمدید ضمانت‌نامه حاضر را قبل از انقضای مدت مذکور نزد بانک فراهم نسازد و بانک را حاضر به تمدید ننماید، در این صورت بانک متعهد است بدون این که احتیاج به مطالبه مجدد مضمون له باشد مبلغ مرقوم در ضمانت‌نامه را در وجه یا حواله کرد سازمان/شرکت … پرداخت نماید.)

 نکات مهم درخصوص ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه

 در صورت برنده شدن متقاضی در مناقصه مربوطه، احتمال بسیار زیاد صدور ضمانت‌نامه‌های بعدی قرارداد هم از بانک درخواست خواهد شد و در صورت عدم پذیرش توسط بانک، ضمانت‌نامه مناقصه به احتمال زیاد مطالبه خواهد شد، بنابراین بانک باید در زمان اعتبارسنجی مشتری، این موضوع را مدنظر قرار دهد.

مناقصه جهت ابطال می‌دهد. باید توجه داشت که بانک نمی‌تواند بدون درخواست ذی‌نفع در طول اعتبار ضمانت‌نامه آن را باطل کند و در واقع در زمان اعتبار ضمانت‌نامه نامه درخواست ارائه ابطال ذی‌نفع یا درخواست ابطال در ظهر ضمانت‌نامه با مهر و امضای ذی‌نفع برای ابطال ضمانت‌نامه ضرورت دارد. 

نکته دیگر این که اگر پیمانکار هستید ببدانید که بانک با صدور ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه الزام قانونی به صدور ضمانت‌نامه‌های بعدی (حسن انجام تعهد و پیش پرداخت) ندارد. بانک در مورد صدور هر ضمانت‌نامه این اختیار را دارد که درخواست متقاضی را رد کند اما چون متقاضی مشتری بانک می‌باشد و دیگر بانک‌ها هم معمولاً از صدور ضمانت‌نامه‌های حسن انجام تعهد ‌و پیش‌پرداختی که ضمانت‌نامه مناقصه آن را بانک دیگری صادر کرده باشد خودداری می‌کنند، در نتیجه اگر بانک از صدور ضمانت‌نامه‌های بعدی خودداری کند، احتمال مطالبه ضمانت‌نامه مناقصه شخص برنده به شدت افزایش می‌یابد. پس صدور ضمانت‌نامه‌های بعدی وظیفه قانونی بانک نیست اما عدم صدور آنها خطر مطالبه ضمانت‌نامه مناقصه را به همراه دارد.

منبع: مناقصات ایران

نرم افزار مدیریت معاملات شرکت اندیشه پرداز دارای آرشیو الکترونیک ثبت انواع اسناد می باشد، با استفاده از این نرم افزار می توانید در مورد تاریخ خاتمه هر نوع قرارداد یا ضمانتنامه ای هشدار بگیرید. علاوه بر این  نرم افزار دارای ویژگی های بسیاری از قبیل استعلام خودکار پیمانکاران و بایگانی اسناد مناقصه و اطلاعات کمیسیون و … می باشد، با استفاده از این نرم افزار می توانید روند مدیریت معاملات خود را به میزان بسیاری تسهیل کنید.