موضوع قرارداد چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

یکی از اساسی‌ترین ارکان هر قرارداد موضوع قرارداد است. موضوع قرارداد در واقع آن اقدام یا ماهیت امری است که طرفین قرارداد نسبت به انجام آن تراضی و توافق نموده‌اند. بنابراین لازم است در هر قراردادی ابتدا موضوع قرارداد مشخص باشد تا طرفین بدانند تعهدی که باید ایفا کنند، چه چیزی می‌باشد.

از آن‌جایی که موضوع قرارداد یکی از ارکان مهم قرارداد است، نکات مهمی دارد که لازم است شمن انعقاد قرارداد حتماً رعایت گردد در غیر این صورت قرارداد باطل خواهد بود. بنابراین ما در این مطلب در صدد هستیم تا ابتدا به تعریف عقد بیع به عنوان یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین قراردادها بپردازیم و در ادامه نکات مهم و ویژگی‌های موضوع قرارداد را توضیح دهیم.

عقد بیع چیست؟

در تعریفی کوتاه از عقد بیع که در قانون مدنی ارائه شده است، عقد بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم. به عبارت دیگر بیع عقدی است که طی آن موضوع و مورد معامله در ازای عوض معینی از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود.

حال می‌خواهیم بدانیم مورد معامله لازم است چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟

شرایط و ویژگی‌های موضوع قرارداد:

به طور کلی قراردادی قابل اجرا است که مال یا عمل موضوع آن قابلیت انتقال مال یا انجام کار را  داشته باشد. براین اساس ویژگی‌های موضوع معامله عبارت است از:

موجود بودن موضوع معامله

در مواردی که موضوع معامله انتقال یک مال از فردی به فرد دیگر می‌باشد، اگر این مال عین معین باشد بدین نحو که هر یک از طرفیت بدانند که مال مورد معامله دقیقاً چیست و چه ویژگی‌هایی دارد، این مال باید در موقع انعقاد قرارداد موجود باشد در غیر این صورت عقد باطل است و هیچ آثار حقوقی‌ای نخواهد داشت. بنابراین به فرض مثال آپارتمانی را که تاکنون ساخت آن شروع نشده و از کیفیت آن هیچ اطلاعاتی در دست نیست، قابلیت پیش‌فروش نداشته و کارشناسان حقوقی چنین قراردادی را به هیچ عنوان توصیه نخواهند کرد. بنابراین مال باید موجود باشد تا قابلیت این‌که موضوع قرارداد واقع گردد را داشته باشد.

مالیت داشتن موضوع معامله

یکی دیگر از شرایط موضوع قرارداد این است که قرارداد باید قابلیت مبادله اقتصادی یا ارزش مالی و اقتصادی  را داشته باشد به عبارت دیگر مورد معامله باید قابلیت تبدیل شدن به پول را داشه باشد. البته باید بدانیم که این امر لازم نیست مطلق باشد به این معنی که لازم نیست موضوع معامله برای همه افراد مالیت داشته باشد و اگر تنها برای خریدار مالیت داشته باشد نیز می‌تواند موضوع معامله واقع گردد. به عنوان مثال یک تابلو نقاشی یا یک دست‌نوشته که برای همه افراد ارزش نداشته، می‌تواند برای خریدار آن معامله ارزشمند باشد.

جالب است بدانید که امروزه حقوق مالی از جمله حق اختراع، حق کسب و پیشه و … نیز می توانند موضوع یک قرارداد واقع گردند.

معلوم و معین بودن موضوع معامله

مالی که موضوع یک معامله واقع می‌گردد، باید از حیث جنس، مقدار و مشخصلات کاملاً معلوم باشد زیرا مبهم بودن موضوع معامله قرارداد را خدشه‌دار می‌سازد. حتی در مواردی که موضوع قرارداد کلی است، لازم است مقدار جنس و وزن آن به صورت کامل مشخص گردد. بنابراین اگر به فرض مثال موضوع قرارداد آپارتمان باشد، باید متراز و مساحت آن، مسکونی و تجاری بودن آن و از نظر سایر مشخصات کاملاً شفاف باشد در غیر این صورت معامله اصطلاحاً غرری بوده و باطل می‌باشد.

قابلیت تسلیم مورد معامله

مالی که موضوع قرارداد واقع می‌گردد، باید قابلیت تسلیم از طرف فروشنتده به خریدار را داشته باشد. به عبارت دیگر فروشنده باید بتواند به تعهد خود عمل نموده و مال را در ازای دریافت مابه‌ازای مشخصی به طرف دیگر تسلیم نماید. به عنوان مثال ملکی که در تصرف دولت است چون قابلیت تسلیم ندارد، پس نمی‌تواند موضوع یک قرارداد واقع گردد. مگر آن‌که علیرغم ناتوانی شخص متعهد در ایفای تعهد و انجام موضوع معامله طرف دیگر خود قادر به تسلم مال باشد.

تعلق مال به فروشنده

مالی که موضوع معامله قرار می‌گیرد، باید متعلق به فروشنده باشد تا بتواند تعهد خود را ایفا نماید در غیر این صورت و چنان‌چه مال موضوع معامله متعلق به شخص دیگری باشد و بر سر آن معامله‌ای از سوی افراد دیگری که مالک نیستند صورت بگیرد، عقد فضولی واقع گردیده است که در مطالب بعدی به این دسته از معاملات اشاره خواهیم نمود.

مقدور بودن

منظور از مقدور بودن موضوع معامله آن است که قابل انجام باشد و معیار این امر عرف حاکم بر جامعه است نه توان شخص متعهد. بدین نحو که چنانچه فردی تعهد به انجام امری نماید ولی شخصاً نتواند از عهده آن برآید، نمی‌تواند به مقدور نبودن مورد معامله استناد نماید.

مشروع بودن مورد معامله

یکی از شرایط اساسی موضوع مورد معامله آن است که موضوع معامله مشروع بوده و برخلاف نظم عمومی، اخلاق حسنه و قوانین و مقررات داخلی کشور نباشد. با استناد به همین شرط معامله مشروبات الکلی یا مواد مخدر در کشور ممنوع می‌باشد. به طور کلی هر آن چیزی که خرید و فروش آن قانوناً ممنوع باشد، معامله آن نیز باطل است.

منفعت عقلایی

منفعت عقلایی مورد معامله شبیه شرط مالیت می‌باشد که پیش از این توضیح دادیم. منفعت عقلایی موضوع معامله از سوی طرفین معامله مد نظر است خواه ناچیز باشد و خواه متعهدله بتواند از آن بهره ببرد یا نتواند. آن‌چه نفع عقلایی مادی و اجتماعی نداشته باشد قابل معامله نخواهد بود.

منبع: ملکبانان

با بکارگیری نرم افزار قراردادها، امکان مدیریت کارآمد تمامی مراحل امور قراردادها وجود دارد بدین ترتیب روند ثبت قرارداد، انجام مذاکرات و اعمال موارد قرارداد مطابق با قوانین به سهولت امکان پذیر است.
صرفه جویی در هزینه و زمان،کاهش اشتباهات ناشی از تنظیم دستی قرارداد، افزایش امنیت و قدرت تجزیه و تحلیل اطلاعات،امکان فرایندسازی،گزارش گیری، سهولت در بایگانی و جستجو، ثبت و نگهداری پیش نویس ها، تجدید نظر و اصلاح، تنها برخی از مزایای یک نرم افزار مدیریت قراردادهای کارآمد است.