نحوه محاسبه تاخیرات غیر مجاز پیمانکاران

در این مطلب قصد داریم به نحوه محاسبه تاخیرات غیر مجاز پیمانکاران بپردازیم. پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر پاسخ به سوال “آیا گزارشات تاخیرات پیمان، فقط در انتهای پیمان قابل بررسی است یا امکان بررسی آن در حین اجرا هم وجود دارد؟” را نیز مطالعه بفرمایید.

مطابق با بند (ج) ماده ۳۰ شرایط عمومی پیمان جدید (اگر ضمیمه قرارداد باشد) در پایان مدت اولیه یا هر تمدید مدت پیمان اگر کار به اتمام نرسیده باشد علل تاخیر کار بررسی و کارفرما نظر خود را در مورد مجاز یا غیر مجاز بودن تاخیر کار به پیمانکار اعلام می نماید و معادل مدت تاخیر مجاز، مدت پیمان را تمدید می نماید در صورتی که مدت تاخیر غیر مجاز از ۲۵ درصد مدت پیمان بیشتر باشد کارفرما می تواند پیمان را فسخ نماید.

بدین ترتیب تمام نکردن کار در مدت اولیه پیمان تبعات سنگینی برای پیمانکار خواهد داشت در ادامه جریمه تاخیرات پیمانکار در شرایط عمومی پیمان و نحوه محاسبه تاخیرات غیر مجاز پیمانکاران را بررسی خواهیم کرد.

لایحه تاخیرات

به طور کلی لایحه تاخیرات یک نوع گزارش است که توسط پیمانکار برای توجیه زمان تاخیر شده در تحویل پروژه به کارفرما ارائه می گردد. ممکن است این گزارش توسط کارفرما مجاز یا غیر مجاز شناخته شود، پس یک پیمانکار باید تمام نکات مربوط به تهیه و تنظیم لایحه تاخیرات را بداند تا بتواند منطقی ترین توجیه را ارائه دهد.

۶ نوع جریمه برای تاخیرات غیر مجاز پیمانکاران

۱)  فسخ پیمان طبق ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان و تبعات آن طبق ماده ۴۷ شرایط عمومی پیمان

رخ دادن تاخیر از جانب پیمانکار در بخش های مختلف اجرای پروژه می تواند موجب فسخ پیمان از سوی کارفرما گردد. در ادامه مواردی از ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان که کارفرما به دلیل تاخیر می تواند پیمان را فسخ کند آورده شده است.

نکته مهم در بین این تاخیرات، تاخیر در اتمام کار بیش از یک چهارم مدت اولیه پیمان می باشد. به طور مثال مدت اولیه پیمان یک پیمانکار ۱۲ ماه است، اگر اتمام کار بیش از ۱۵ ماه طول بکشد کارفرما حق فسخ پیمان را دارد.

ماده ۴۶ بند الف) کارفرما می تواند در صورت تحقق هر یک از موارد زیر پیمان را طبق ماده ۴۷ فسخ نماید.

•  تاخیر در تحویل گرفتن کارگاه برای شروع عملیات موضوع پیمان، بیش از نصف مدت تعیین شده در بند (ب) ماده ۲۸
• تاخیر در ارائه برنامه زمانی تفصیلی به مدت بیش از نصف مهلت تعیین شده برای تسلیم آن
• تاخیر در تجهیز کارگاه برای شروع عملیات موضوع پیمان، بیش از نصف مدت تعیین شده در بند (ج) ماده ۴ موافقتنامه

فسخ پیمان در این حالت، در صورتی مجاز است که کارفرما قسمتی از پیش پرداخت را که باید بعد از تحویل کارگاه پرداخت نماید، پرداخت کرده باشد.

• تاخیر در شروع عملیات موضوع پیمان، بیش از یک دهم مدت اولیه پیمان یا دو ماه، هر کدام که کمتر است.
• تاخیر در اتمام هر یک از کارهای پیش بینی شده در برنامه تفصیلی، بیش از نصف مدت تعیین شده برای آن کار با توجه به ماده ۳۰
• تاخیر در اتمام به مدت بیش از یک چهارم مدت پیمان با توجه به ماده ۳۰
•  عدم شروع کار پس از رفع وضعیت قهری موضوع ماده ۴۳ و ابلاغ شروع کار از سوی کارفرما

۲) اعمال جریمه تاخیرات طبق ماده ۵۰ شرایط عمومی پیمان

ماده ۵۰، بند ب: در پایان کار، در صورتی که مدت انجام کار، بیش از مدت اولیه پیمان به علاوه مدت های تمدید شده پیمان باشد، مهندس مشاور با رعایت ماده ۳۰ و رسیدگی به دلایل پیمانکار، مدت تاخیر غیر مجاز را تعیین می کند، تا پس از تصویب کارفرما، به شرح زیر، ملاک محاسبه خسارت و جریمه تاخیر در تحویل پروژه قرار گیرد.

۱) هرگاه جمع مدت تاخیر غیر مجاز در تحویل پروژه از یک دهم مدت پیمان بیشتر نشود، برای هر روز تاخیر، یک دو هزارم مبلغ باقی مانده کار که در اجرای آن تاخیر شده است.

۲) هرگاه جمع مدت تاخیر غیر مجاز از یک دهم مدت پیمان بیشتر شود، تا یک دهم مدت پیمان طبق بند ۱ و برای مازاد بر آن تا یک چهارم مدت پیمان، برای هر روز تاخیر یک هزارم مبلغ باقیمانده کار که در اجرای آن تاخیر شده است.

۳) هرگاه جمع مدت تاخیر غیر مجاز از یک چهارم مدت پیمان بیشتر شود ولی پیمان ادامه یابد، مجموع جریمه های تاخیر در تحویل پروژه قابل دریافت از پیمانکار نمی تواند از جمع خسارت محاسبه شده بر پایه بند (۲) بیشتر شود و مدت اضافه بر یک چهارم مدت پیمان، برای ادامه و انجام کار بدون دریافت خسارت منظور می شود.

۴) مبلغ باقی مانده کار که در اجرای آن تاخیر شده است، عبارت است از مبلغ پیمان، منهای مبلغ صورت وضعیت مربوط به کارهای انجام یافته تا آخرین روز مدت پیمان.

۵) در صورتی که پیمان، طبق ماده ۴۶ فسخ شود، یا طبق ماده ۴۸، به پیمان خاتمه داده شود، تاخیر کار نسبت به برنامه تفصیلی با رعایت ماده ۳۰ (تغییر مدت پیمان) بررسی شده، میزان مجاز و غیر مجاز آن تعیین می شود بابت تاخیرات غیر مجاز پیمانکاران، طبق مفاد این بند، پرداخت خسارت و جریمه تاخیر در تحویل پروژه به پیمانکاران مربوطه تعلق می گیرد.

در این حالت، مبلغ باقی مانده کار که در اجرای آن تاخیر شده، عبارت است از مبلغ کارهایی که طبق برنامه زمانی تفصیلی و با در نظر گرفتن تاخیر مجاز پیمان کار باید تا تاریخ فسخ یا خاتمه پیمان انجام می شد منهای مبلغ کار انجام شده.

۶) در مواردی که اخذ خسارت تاخیر بیش از ارقام درج شده در این ماده ضروری می باشد و در اسناد و مدارک پیمان، میزان آن پیش بینی شده باشد، خسارت تاخیر را بر اساس آن محاسبه می کنند.

۳) پرداخت هزینه های بیمه در مدت غیرمجاز طبق ماده ۲۱ شرایط عمومی پیمان

به طور کلی در پروژه های عمرانی پرداخت هزینه های مربوط به بیمه مسئولیت مدنی در قبال خسارات مالی وارد به اشخاص ثالث و مسئولیت مدنی مجریان پروژه های عمرانی در مقابل کارکنان به عهده کارفرما است. مگر این که در اسناد و مدارک پیمان به نحو دیگری دیده شده باشد.

در مدت غیر مجاز هزینه های بیمه مسئولیت مدنی به عهده پیمانکار می باشد.

۴) تغییرات در شاخص دوره انجام کار و ضریب تعدیل صورت وضعیت های تعدیل پیمانکار

اگر با محاسبه تعدیل صورت وضعیت پیمانکار آشنا هستید می دانید که ضریب ۰٫۹۵ در تعدیل قطعی قابل تغییر است. اگر پروژه در مدت اولیه پیمان به اتمام برسد، این ضریب به ۱ و اگر در مدت اولیه پیمان به علاوه مدت تمدید مجاز به پایان برسد به ۰٫۹۷۵ تبدیل خواهد شد. بدیهی است که در صورت غیر مجاز شدن بخشی از تاخیر رخ داده ضریب ۰٫۹۵ در تعدیل قطعی باقی خواهد ماند.

ضریب تعدیل:

طبق دستورالعمل تعدیل تغییر ضریب ۰٫۹۵ در رابطه ضریب تعدیل همان طورکه در بالا شرح داده شد به شرح زیر است:

۱- در پیمان هایی که در مدت اولیه به اتمام رسیده و تحویل موقت شوند عدد ۰٫۹۵ در رابطه ضریب تعدیل به عدد ۱ تبدیل می شود.

۲- در پیمان هایی که تا مدت پیمان (مدت اولیه) به علاوه تاخیرهای مجاز به اتمام رسیده و تحویل موقت شوند، عدد ۰٫۹۵ در رابطه ضریب تعدیل به عدد ۰٫۹۷۵ تبدیل می شود.

•  تاخیر مجاز : عملیات اجرا شده در مدت تاخیر مجاز با شاخص های دوره مربوط به انجام کار تعدیل می شود.
• تاخیر غیر مجاز  : عملیات اجرا شده در مدت تاخیر غیرمجاز، با متوسط شاخص های دوره های مربوط به مدت پیمان (مدت درج شده در پیمان و مدت های تمدید شده) تعدیل می شود.

علاوه بر تغییر نکردن ضریب ۰٫۹۵ در فرمول محاسبه ضریب تعدیل، شاخص تعدیل در دوره غیر مجاز نیز برابر میانگین دوره های مدت اولیه پیمان به علاوه مدت های تمدید شده است.

طبق دستورالعمل نحوه تعدیل آحاد بهای پیمان ها عملیات اجرا شده در مدت تاخیر غیر مجاز با متوسط شاخص های دوره های مربوط به مدت پیمان (مدت درج شده در پیمان و مدت های تمدید شده) تعدیل می شود.

۵) از دست رفتن اعتماد کارفرما برای بستن قراردادهای ترک تشریفات و مناقصه محدود

در مواقعی که زمان لازم برای انتخاب پیمانکار مناسب پروژه وجود نداشته باشد یا پیمانکار متخصص آن پروژه محدود باشد کارفرما می تواند بدون برگزاری مناقصه عمومی از طریق برگزاری مناقصه محدود بین شرکت هایی که دعوت کرده یا ترک تشریفات مناقصه کار را به پیمانکار مورد نظر واگذاری کند.

اگر پیمانکاری در کارهای قبلی خود، کار را با تمدید غیر مجاز تحویل کارفرما دهد، رزومه خوبی برای کار گرفتن به صورت ترک تشریفات مناقصه و مناقصه محدود نیست و خیلی از کارفرماها به این پیمانکار اعتماد نمی کنند.

۶) از دست رفتن اعتبار پیمانکار در بین کارفرماها برای کارهای مشابه

در تمامی مناقصات عمومی بخش ارزیابی کیفی برای کارفرما اهمیت زیادی دارد، دلیل ارزیابی کیفی بررسی توانایی پیمانکار در انجام پروژه است. یکی از بخش های مهم ارزیابی کیفی حسن سابقه و اتمام کار در مدت اولیه یا مدت اولیه به علاوه تمدید های مجاز می باشد. لذا تاخیرات غیر مجاز پیمانکاران، امتیاز ارزیابی کیفی آن ها را کم کرده و احتمال پیروزی در مناقصه را پایین می آورد.