فسخ قرارداد به چه معناست؟

فسخ از نظر لغوی به معنای منحل کردن، زایل کردن، شکستن و ناقص کردن است. در اصطلاح حقوقی به حق فسخ، خیار فسخ نیز می گویند، خیار به همان معنای اختیار است. حق فسخ اختیاری ست که قانون گذار به هر دو طرف قرارداد بخشیده است تا در صورت وجود شرایط مشخصی بتوانند قرارداد را منحل کند. فسخ قرارداد زمانی اتفاق می افتد که یکی از طرفین قرارداد با آگاهی و اختیار تصمیم می گیرد که قرارداد را بصورت یک طرفه فسخ کند.

فسخ کننده قرارداد می تواند هر کدام از طرفین قرارداد باشد یا حتی شخص سومی که دارای این اختیار  است. قبل از آنکه این مبحث را بیشتر باز کنیم، باید به دو مفهوم حقوقی عقد لازم و عقد خیار اشاره کنیم.

عقد لازم

قراردادها یا عقود لازم، نوعی از قرارداد هستند که هیچ کدام از طرفین قرارداد حق فسخ و انحلال آن را ندارند. در این نوع قراردادها تا زمانی که علتی قانونی اتفاق نیافتاده است، قرارداد پابرچا بوده و طرفین باید به تعهدات خود عمل کنند و امکان اینکه از انجام قرارداد سرباز بزنند، وجود ندارد. به عنوان مثال قرارداد اجاره، نکاح و خرید و فروش را قراداد نمونه هایی از عقود لازم هستند.

عقود جایز

عقود جایز، قراردادهایی هستند که هر کدام از طرفین این امکان را دارند که بخواهند بدون دلیل یا هرگونه تشریفات خاص آن را فسخ کنند. البته دقت کنید که معنای عقد جایز این نیست که طرفین هر زمان خواستند به تعهدات خود را به عمل کنند، بلکه تا زمانی که قرارداد پابرجاست طرفین ملزم به انجام وظایف و تعهدات خود هستند.
فسخ قرارداد، اراده یک طرف قرارداد برای پایان دادن به قرارداد و نوعی ایقاع است. به این ترتیب یکی از طرفین می تواند به طور مستقل از حق فسخ خود استفاده کند، بدون اینکه نیازی به رضایت طرف مقابل باشد.

فسخ قرارداد در چند صورت اتفاق می افتد؟

در قانون دو نوع فسخ قرارداد بر مبنای قابلیت انحلال پیش بینی شده است.اول اینکه برای حفظ حقوق طرفین قرارداد، شرایط فسخ در آن ذکر می شود، یا مستقیم و با حکم قانون اتفاق می افتد.
فسخ برمبنای توافق طرفین: عموما شرایط فسخ در قرارداد پیش بینی شده و با توجه به ماهیت قرارداد متفاوت است. حتی طرفین می توانند حق فسخ قرارداد را به شخص ثالث بسپرند.
فسخ برمبنای حکم مستقیم قانون: در صورتی که ضرری به صورت ناخواسته متوجه یکی از طرفین معامله شود، قانون حق فسخ را پیش بینی کرده است.

انواع فسخ قرارداد (خیارات)

حق فسخ از اختیارات بین طرفین معامله است. همانطور که گفتیم خیار به همان معنای اختیار است که در اینجا چند مورد این اختیارات را برای شما ذکر می کنیم.

خیار شرط: وقتی خواسته های طرفین معامله در مدت زمانی که در قرارداد تعیین کرده اند، محقق نشده باشد.
خیار مجلس: تا زمانی که طرفین معامله از محل انعقاد قرارداد متفرق نشده اند، حق فسخ قرارداد را دارند.
خیار تدلیس: این اختیار زمانی ایجاد می شود که یکی از طرفین قرارداد، طرف دیگر قرارداد را فریب دهد، در این صورت قانونگذار برای فرد متضرر حق فسخ قائل می شود.
خیار غبن: وقتی یکی از طرفین معامله، مغبون یا متضرر شود، در این صورت از طریق خیار غبن حق فسخ  را دارد.
خیار عیب: زمانیکه در عین مورد معامله یا عوض آن عیبی وجود داشته باشد. در این حالت حق فسخ پیمان برای فرد متضرر مفروض است.
خیار شرکت: چنانچه موضوع معامله متعلق به دیگری باشد و صاحب موضوع معامله رضایت به انتقال نداشته باشد، حق فسخ برای طرف ناراضی از شراکت وجود دارد.
خیار رویت: وقتی یکی از طرفین معامله، در مورد موضوع معامله توصیفات خلاف واقع بیان کند، در این حالت فرد متضرر حق فسخ را دارد.
خیار تخلف از شرط: وقتی طرفین معامله انجام کاری را شرط معامله قرار می دهند و آن شرط عملی نمی شود، در آن صورت فرد شرط گذاشته حق فسخ  را دارد.

پیمانکار چطور می تواند قراردادهای پیمانکاری را فسخ کند؟

مبنای بوجود آمدن حق فسخ در قراردادهای پیمانکاری توافق میان کارفرما و پیمانکار است. پیمانکار بخاطر حفظ منافع خود، می تواند شرایط فسخ پیمان را پیش بینی کرده و در متن قرارداد ذکر کند. البته این شروط در صورتی معتبر است که کارفرما نیز آنها راتایید کند. از مهمترین مواردی که پیمانکار طبق آنها می تواند قرارداد را فسخ کند، اتفاق های زیر است:

۱- عدم پرداخت مطالبات پیمانکار در زمان مقرر
۲- تاخیر در پرداخت پیش پرداخت حق الزحمه پیمانکار
۳- عدم پرداخت به موقع اقساط حق الزحمه پیمانکار
۴- پدید آمدن شرایط غیر قابل پیش بینی و غیر قابل دفع (فورس ماژور) که مانع از انجام پروژه پیمان شده و آن را تا مدت معینی ادامه دار می کند.

اگر جزئیات بیشتری در این زمینه بخواهید می توانید مقاله  آیا امکان درخواست فسخ قرارداد از جانب پیمانکار وجود دارد؟ را مطالعه کنید.

همانطور که پیمانکار شرایط فسخ یکطرفه قرارداد را در متن پیمان پیش بینی می کند، کارفرما نیز می تواند شرایط و موارد فسخ یک طرفه پیمان را اعلام کند، این شرایط نیز باید به تایید پیمانکار برسد.

موارد زیر نمونه هایی از شرایط فسخ قرارداد پیمانکاری هستند:

۱- زمانی که پیمانکار شخصا پروژه موضوع قرارداد پیمانکاری را انجام ندهد و تمام پروژه یا   قسمتی از آن را به پیمانکار دیگری واگذار کند.
۲- در شرایطی که پیمانکار در زمان مقرر به تعهدات خود عمل نکند و انجام تعهدات را بیشتر از بازه زمانی به تاخیر بیاندازد.
۳- زمانی که پیمانکار مطابق با برنامه زمانی توافق شده در قرارداد پروژه را پیش نبرد
۴- پیمانکار بدون دلیل موجه پروژه را متوقف یا تعطیل کند
۵- در شرایطی که اثبات شود که پیمانکار صلاحیت فنی لازم برای انجام پروژه را ندارد.
۶- زمانی که شرایط فورس ماژور مانع از انجام قرارداد شده است.

نرم افزار قراردادها ی درگاه به تمامی بخش های سازمان شما کمک می کند تا فرایند های مدیریت قرارداد را بهینه سازی کنید تمامی فرایند های کنترل قرارداد از جکله افزایش/کاهش ۲۵%، خاتمه قرارداد، متمم ها و الحاقیه های قرارداد، ارائه پیشرفت فیزیکی و ریالی، تغییر مقادیر، مابه التفاوت و تعدیل ها،مبالغ مشروط در قرارداد، تاخیرات و تعلیق ها، تحویل و یا فسخ پیمان در این سیستم پوشش داده شده. پیشنهاد می کنیم برای مشاهده بیشتر حتما صفحه نرم افزار قراردادها را مطالعه بفرمایید.